Prace nad traktatem pandemicznym wznowione

Adobe Stock

· Międzyrządowy Organ Negocjacyjny (INB), który z ramienia Światowej Organizacji Zdrowia odpowiada za przygotowanie tzw. traktatu pandemicznego, odbył kolejne posiedzenie w tej sprawie.

· Sam traktat to przygotowywana umowa międzynarodowa, która ma wzmocnić gotowość państw członkowskich WHO do przeciwdziałania i zwalczania skutków pandemii.

· Jednocześnie prace nad traktatem wywołują liczne kontrowersje, koncentrujące się wokół zwiększenia kompetencji WHO czy ograniczania suwerenności państw członkowskich tej organizacji.

· Rezultatem ostatniego spotkania INB jest nowy harmonogram, który określa kalendarz prac nad traktatem co najmniej na najbliższe pół roku.

Traktat pandemiczny (Pandemic Agreement) to opracowywana umowa międzynarodowa, która ma stworzyć globalny system odpowiedniego poziomu gotowości, zapobiegania i przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Prace prowadzone z ramienia WHO przez Międzyrządowy Organ Negocjacyjny (Intergovernmental Negotiating Body) są odpowiedzią na negatywne doświadczenia z okresu pandemii COVID-19, kiedy okazało się, że zarówno WHO jak i państwa tworzące tę organizację nie są odpowiednie przygotowane na nowy rodzaj zagrożeń pandemicznych.

Zgodnie z pierwotnymi planami, traktat pandemiczny miał zostać przyjęty razem z poprawkami do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (International Health Regulations) na 77. sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia (WHA), która miała miejsce na przełomie maja i czerwca. Prace nad traktatem uległy jednak znacznemu opóźnieniu, w efekcie którego traktat zostanie najprawdopodobniej przyjęty na następnej sesji WHA w 2025 roku (ewentualnie na sesji specjalnej jeszcze w tym roku).

Tymczasem w ostatnich tygodniach miało miejsce kolejne spotkanie INB. W trakcie posiedzenia wybrano nową współprzewodniczącą - Francuzkę Anne-Claire Amprou, która zastąpiła Holendra Roland Driece. Przewodniczący WHO, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus zaznaczył, że „konsensus w sprawie nierozstrzygniętych kwestii jest możliwy w stosunkowo krótkim czasie, jeśli zdrowie publiczne będzie traktowane priorytetowo”. Podkreślił jednocześnie znaczenie prac prowadzonych w WHO oraz uwypuklił potrzebę prawidłowego wykorzystania dwudniowego spotkania do wprowadzenia niezbędnych zmian w projekcie umowy międzynarodowej.

W dalszej części dyskusji przedstawiciele Etiopii, RPA i Indonezji wyrazili chęć zakończenia prac nad traktatem jeszcze w tym roku, tak, by można byłoby go przyjąć na specjalnej sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia w grudniu. Z kolei przedstawicielska Stanów Zjednoczonych przestrzegała przed pośpiechem, zwracając uwagę, że „pozostało niewiele czasu na osiągnięcie konsensusu w wielu złożonych kwestiach”.

Americo Zampetti, reprezentujący kraje Unii Europejskiej, zwrócił uwagę na pokrywanie się niektórych postanowień Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych oraz projektu traktatu pandemicznego, wzywając Sekretariat WHO do pokierowania pracami INB, aby uporządkować niektóre obszary w tekście.

W związku z lipcowym spotkaniem INB, na stronie tego gremium opublikowano harmonogram prac planowanych na najbliższy rok. Kolejne posiedzenia Międzyrządowego Organu Negocjacyjnego planowane są w dniach 9 - 11 września oraz 4 - 15 grudnia bieżącego roku. Piętnasty grudnia został wskazany jako ostatni dzień, w którym będzie można ewentualnie zadecydować o zwołaniu specjalnej sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia (w celu przyjęcia traktatu). W przypadku niepowodzenia powyższych planów, wskazano na daty dwóch kolejnych potencjalnych terminów spotkań INB, wyznaczając je na grudzień 2024 oraz luty 2025 roku.

- Ostanie spotkanie INB miało niejako charakter porządkowy, co wynika z niedotrzymania uprzednio wyznaczonego terminu do opracowania ostatecznej wersji traktatu czy kontrowersji wokół brzmienia poszczególnych przepisów kolejnych projektów tej umowy międzynarodowej. Taki stan rzeczy nie dziwi, jako że duża część postanowień projektu odnosi się do wielu różnych, wysoce skomplikowanych zagadnień, takich jak chociażby „dostęp do patogenów i podział korzyści”. Na razie ciężko więc dokonać jakiejś konkretniejszej oceny ostatniego spotkania, tym bardziej, że na stronie tego gremium nie opublikowano jeszcze kolejnej wersji projektu traktatu pandemicznego. Niemniej Instytut Ordo Iuris na bieżąco monitoruje prace prowadzone w WHO, informując o zagrożeniach i niebezpieczeństwach, oraz wskazując obszary, w których udało się doprowadzić do pozytywnych zmian – podkreślił Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego.